• BIST 100

    10698,13%1,25
  • DOLAR

    42,32% 0,17
  • EURO

    49,06% -0,13
  • GRAM ALTIN

    5546,31% -0,08
  • Ç. ALTIN

    9189,23% -0,32

PROF. DR. CAHIT KURBANOGLU


Islâm Bilim Adamlari: Câbir


Câbir bin Hayyân suni yolla canli üretme fikrini de ortaya attigi iddia edilmektedir. Câbir, canlilarin olusumunda; Allah ilk önce dört unsuru yani hava, su, ates ve topragi yarattigini, sonra da onlardan maden, bitki, hayvan ve insan vb. varliklarin meydana gelmesini ve çogalmasini "irade" ettigini savunmaktadir.

Câbir, ilâhî yaratma fikrini kabul etmektedir. Ancak ona göre minerallerin, bitkilerin, hayvanlarin ve insanlarin suni olarak laboratuvarda üretilebilecegini iddiasinda bulundugu da literatürde yer almaktadir. 

Cabir, bitki ve hayvan türlerinin, hatta ilk insanin yaratilisinin, sebepsiz vücut buldugunu yoktan var edildigini söylemektedir. Bunu için de ilahi yaratma fikrini kevn ve halk terimleriyle açiklamistir. Kendiliginden olusun tevlid (dogurma) ve tevellud (dogma), suni olusumu da tevalud ve tekvin terimleri ile açiklamaktadir.
 
Cabir, simya gibi kimyayi da bir bakima bâtinî-sirrî bir ilim kabul etmis, ihtiyaten veya buldugu formüllerin baskalarinin eline geçmemesi için bu alandaki çalismalarini gizlilik içinde sürdürmüs olabilecegi düsünülmektedir. Ya da hocasini taklid ederek  zâhidâne (dünyayi önemsemiyen) bir hayat yasamasindan dolayi çalismalarina önem vermedigi çikarilabilir.
 
Hayatinin önemli bir kismini Kûfe’de geçiren Câbir, burada Ca‘fer es-Sâdik’tan faydalanma imkâni bulmus, ayrica sehrin havasi kimya arastirmalarina elverisli oldugu için bu sehirde oturmayi tercih etmistir. 
 
Câbir bin Hayyân’in çalismalari daha çok tip üzerine olup, astronomi, matematik, felsefe ve dönemin diger ilim alanlarina da zaman ayirmistir. 

Câbir bin Hayyân’i birinci derecede bir kimyaci olarak kabul eden, onun kimya tarihindeki seçkin yerini ilk tesbit eden ve kimyayi sistemli deneysel bilim haline getirdigini ilk gören E. J. Holmyard’dir. 

Arastirmaci Holmyard, ilimler tarihinde Câbir’in yalniz kimyaci degil ayrica tabip, filozof ve astronomi bilgini sifatlariyla da özel bir yere sahip oldugu görüsündedir.
 
Kâinatta maden, bitki ve hayvan seklinde siralanan varlik mertebeleri içinde madenler serisinin Câbir bin Hayyân’in eserlerinde özel bir yeri vardir. Câbir bin Hayyân madenleri yalnizca olusumlari açisindan degil, diger taraftan da dönüsümleri açisindan ele almistir.
 
Câbir’in kimyasina göre bütün madenler; kükürt ve civanin farkli oranlar ve özel semavî etkiler altinda birlesmesinin sonucunda olusmustur. 

Burada madenlerin olusma ve dönüsme süreçlerinde esas olan civa ve kükürd elementlerini, erkek ve disi prensipleri gibi birer olus prensibi seklinde anlatmistir. 

Câbir bin Hayyân’a göre madenler asillari itibariyle gezegenlerin yeryüzündeki nisanlaridir. Bu yönleriyle yalnizca yeryüzüne ait olmayan birer cevherdirler. 

Yazarın Diğer Yazıları


Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.