Sehir kitaplarini severim. Zira o eserlerde bilmedigimiz hususlari ögreniyor, adini duymadigimiz müstesna sahsiyetlerden haberdar oluyoruz. Aslinda bu kitaplarin gelenegi bizde eskidir. “Sehrengiz”lerden bahsediyorum. Hakkinda en fazla sehrengiz yazilan üç sehrimiz Istanbul, Bursa ve Edirne. Yani Osmanli sehirleri! Sehir kitaplari son yillarda bir hayli artti. Çok da iyi oldu. Bence eli kalem tutan herkes, bilhassa dogup büyüdügü sehri yazmali. Sokagini, mahallesini, çarsisini, bayram yerini, mabetlerini anlatmali. Zira degisim yasaniyor, aliskanliklar terkediliyor. Yeni hayatla birlikte sehirlerimiz degisiyor.
Bu sahada kiymetli eserleri kaleme alanlarin basinda iki adas yazarimiz var: Mehmet Kâmil Berse ve Kâmil Ugurlu agabeylerimiz. Kendi aralarinda vazife taksimi yapmislar gibi Kâmil Ugurlu Bey Anadolu sehirlerini yazarken Mehmet Kâmil Bey kalemini ve ömrünü Istanbul’a hasretmis. Dersaadet’in iflah olmaz sevdalisi! Geçen yil Yeni Dünya Vakfi’ndaki Bâbiâli Enderun Sohbetleri’nde “Sehrengizler”i konu alan bir toplanti düzenlemis, iki seyyahimizi dinlemistik. Cagaloglu’nda yasanan unutulmaz bir aksam olmustu. Sehirlerimizi bütün güzellikleriyle, eski yasayis ve kültürleriyle anlatmislardi. Medeniyetimizin merkezlerini ilmi ve irfaniyla, örfü ve mimarisiyle dile getirmislerdi. Mehmet Kâmil Berse, uzun yillar Üsküdar’da “Istanbul Sehrengizi Sohbetleri”ni düzenledi. Istanbul muhipleri o sohbetlerin kitaplasmasini beklerken eserin vakti merhunu geldi ve Istanbul Sehrengizi bugünlerde çikti. Kalem Kitabevi’nden kültür hayatimiza kazandirilan eserin kapagini, Hasan Nasuhi Çolpan’in Istanbul minyatürü süslüyor. Takriz, Kâmil Ugurlu’ya ait.
Her ay Sehir ve Kültür isimli güzel dergiyi tiryakilerine ulastiran Mehmet Kâmil Berse, Kirim Türkü dedelerinin Istanbul’a yaptiklari göçü anlatarak kitaba basliyor. Sadece bu bölüm bile basli basina ayri bir roman ve film konusu. Yazarimiz “Istanbul’a yaptigi metafizik yolculuk”lardan bahsediyor. Basta dogup büyüdügü ve 60 yilini geçirdigi Fatih’teki mahalleyi anlatiyor. Sonra akraba çevresi, ziyaret edilen türbeler ve dergâhlar! Bir hikâye tadinda okunan eserde Istanbul’un kültürel çehresi ve maneviyat ortami mükemmelce tasvir ediliyor. Haci Ârif Bey’den Kâni Karaca’ya musikimizin geçit resmi… Plevne’de sehit düsen aile büyügünün derin hüznü… Bunlari, Kirim’dan Istanbul’a gelen Ömer Efendi’nin küçük oglu Mehmet Kâmil Berse anlatiyor.
Iyi bir ailenin hayat serencami ile Istanbul’un mazisi birlikte yürüyor. Tahkiyecimiz iyi bir seyyah, âdeta modern Evliya Çelebi gibi gezip gördügü yerler hakkinda okuyucusunu bilgilendiriyor. Camiler, medreseler, mektepler, hamamlar, mescitler, çesmeler ve surlar… Yesil Tekke Sokagi, yogurtçular, Sahaflar ve Süleymaniye… Bir gün Fatih’in belgeseli çekilirse ilk müracaat edilecek kaynak kisilerden biri belli. Bir yerde “Benim hayatim, Istanbul yolculugudur.” diyor yazar. Elhak dogru! Âdeta Dersaadet’le içiçe geçmis hayirli bir ömrü sürüyor. Kurdugu ve yönettigi dernegin adi Dersaadet Kültür Platformu Dernegi. Torununun adi Istanbul. Kiztasi’ndaki Sehir ve Kültür idarehanesini bir ara ziyaret ettigimde “Bu mekânin üst katinda 60 yildan beri oturuyorum. Burada dogdum, burada yasiyorum.” demisti. Rahmetli hocamiz Mehmet Kaplan ‘mekân’ duygusunun öneminden bahsederdi derslerinde. Mekân sevgisi eserde kendisini kuvvetle hissettiriyor. Galiba Istanbul’u en çok sevenler siralamasi yapilirsa Mehmet Kâmil Bey rahatlikla birinciligi alir.
Kitap sehrengiz ama bir ansiklopedi gibi. Fotograflarla bezenmis eserin neredeyse birçok satirinin altini çizdim. Bilmediklerimi ögrendim, duyduklarimi hatirladim. Yüzlerce isim! Sultanahmet, Üsküdar, Eyüpsultan ve Fatih semtleri… Eski yayinevleri ve kitabevleri kismini heyecanla okudum. Istanbul’un 100 Yayinevi kitabini hazirlamistim ama adini duymadigim yayinevlerini gördüm. Sonra Beyaz Saray Çarsisi’nin hikâyesi ve ailenin kurup yasattigi Kalem Kitabevi! Bu efsane kitabevinin hikâyesi ayri bir kitap olmali. Beyazit’tan Fatih Çarsamba’ya tasinan kitabevi bir kültür, muhit ve irtibat adresi. Necmettin Erbakan’dan Yildirim Gürses’e herkes ziyaret ediyor. Yüzlerce ilim, fikir ve gönül insaninin siginagi. Ey Dersaadet’i sevenler! Istanbul Sehrengizi’ni okuyun sonra dostlariniza armagan edin. Bugünlerde yapacaginiz bu zevkli seyahati, asla unutamayacaksiniz. Benden hatirlatmasi!
(Milat Gazetesi, 13 Ocak 2021)
