Matematik ve fizik çalismalarinin da önemli alanlarindan biri olan zaman ölçülmüs veya ölçülebilen bir dönemi ve sürekliligi anlatir.
Öncelikle bizim üç boyutlu evrenimizde 4. boyut olarak karsimizdadir. Big-Bang’den önce zaman da yoktu, fizik kanunlari da yoktu. Einstein meshur E=mc2 formülü ile, isik hizinin karesinin, kütle ile çarpiminin enerjiye esit oldugunu buldu, yani; enerji ve kütle ayni seydi.
Nesnenin hizi arttikça enerjisi ve kütlesi de artiyordu. Daha da ilginç olan, Görelilik Teorisiyle Einstein kütlenin uzay-zamani büktügünü ileri sürünce, kütle çekiminin zamanin akisini da etkiledigini bulmus oldu. O zamana dek, zaman mutlak, sabit, evrensel ve her seyden bagimsiz diyen birçok bilim adamina, basta da Newton’a ‘üzgünüm beyler’ diyerek bambaska kapilar açti önümüzde Einstein.
Bu durumda zaman uzayda dagilan bir seydir. Nereden baktigimiza göre degisir. Mesela, isigin hizi saniyede 300. 000 km olduguna göre, Günesin isigi bize 8 dakikada ulasir, yani biz onu 8 dakika sonra görürüz.
Bize bu isigin görüntüsü geldikten sonra uzayda sonsuza kadar yayilmaya devam eder. 100 isik yili uzaktaki biri bize uzaydan baksa 1922 yilini görecek, ne ilginç bu zaman konusu.
Herkesin simdisi farkli. Ne kadar hizlanirsak, zaman bizim için o kadar yavas akar. Bir sekilde isik hizina ulastigimizi düsünsek, ki Cern’de bunun için yapilan çalismalar var, zaman bizim için durur. Isik hizi zamanin durdugu nokta.
Peki neden lineer akiyormus gibi hissediliyor? Bunun nedeni de Termodinamigin ikinci kurali ile açiklaniyor: Kapali sistemler içinde o sistemin entropisi (düzensizlesmesi) sabit kalir veya artar. Evren de kapali bir sistem oldugu için yaslandikça entropisi artmaktadir. Dolayisiyla evrenin daha genç ya da bebek oldugu ve düzensizlesmedigi döneme gidebilmek mümkün görünmez. Ayni kumdan bir kalenin bozulduktan sonra önceki düzenli haline dönemedigi gibi…
Zamani en dogru ölçen saat atom saatidir ve Sezyum atomu ile ölçülür. Sezyum atomu enerji bombardimani ile titrestirilir ve neredeyse 9 milyardan fazla tik tak yaptiginda bir saniye geçmis olur.
Bilimselligi, ilginçligi bir tarafa, ne kadar çok önemlidir, ne çok degerlidir zaman. Bazen kaybederiz, bazen kazaniriz, bazen onunla akar, bazen içinde kayboluruz. esner, büzülür, daralir, genisler.
Mutluyken geçiverir, aci çektiginde bitmek bilmez, bazen geçmiste sorguda, bazen gelecekte kaygida ama içinde hep gidip gelinir. Oysa ki hep simdidedir zaman. Hatta isik hizini yakalamak belki de ancak simdideki gücü ele geçirmekle bir gün mümkün olabilir, kim bilir…
Sevgiyle kalin,
