“Okur-yazarligin” bu kadar hafife alindigi bir devir olmamisti. Ülkemizde kitap, gazete, dergi okuma orani zaten çok düsüktü. Sosyal medyanin, akilli telefonlarin, internetin devreye girmesiyle bu oran iyice dibe vurdu. Simdiki insanlar “besik ulemasi” olmus. Sosyal medyaya bakiyorsunuz, eline kalemi, pardon telefonu alan yazip duruyor. Yahu bu nasil cehalet! Birakiniz noktalama isaretlerini, imlâ kurallarini, daha kelimeyi düzgün yazamiyorlar. Eh, okumazsan, egitim almazsan, olacagi bu!.. Halbuki yazida, bir noktanin, bir virgülün bile büyük ehemmiyeti var. Bazen bir virgülle mânâ tamamen degismekte. Bizim yazimizin basindaki ifade gibi. Bunun gerçek bir hikâyesi var. Söyle:
Bir pasanin oglu bir gün babasina gelir, “Pasa baba, bizim hoca size hakaret etti” der. “Ne dedi?” deyince, çocuk söyle der: “Oku adam ol, baban gibi esek olma!” dedi. Bunu duyan pasa, öfkeden deliye döner. Ertesi günü okula gider, hocayi çagirttirir. “Siz nasil bana hakaret edersiniz!” der. Hoca efendi sâkince, “Ne demisim?” diye sorar. Pasa, oglundan duydugu gibi nakleder. Hoca efendi, gayet sakin cevap verir:
“Efendim, mahdumunuz size yanlis nakletmis, virgülün yerini degistirmis. Ben söyle demistim: “‘Oku adam ol baban gibi, esek olma!”
Iste böyle bir virgül mânâyi ne kadar degistirmekte. Mânâ dedik de iste burada karsimiza imla isaretleri çikmakta. Harf devriminden sonra o çok zengin dili mükemmel sekilde ifade eden harfler olmayinca, ortaya ucube bir tatbikat çikti. Burada bahsettigimiz “mânâ”yi sapkasiz yazinca ne olur? Kelaynak kusu gibi karsimiza bir “mana” çikar. “Hâlâ” bir anda “hala” olur.
Zenginlikten sefalete dûçar olunca, harflerin yazilisi daha da deger kazanir. “Kalb” “p”li yazilinca “kalp” olur. Yani bir anda degersiz hale gelir.
Eskiden ediblerin eserlerini “müstensihler” çogaltirmis. Ancak onlar orijinal nüshalari çogaltirken, bazen harfleri yanlis yazip mânâyi bozarlarmis. Meshur sâirimiz Fuzûlî, bakiniz bu müstensihlerden nasil sikayet etmekte:
“Kalem olsun eli kâtib-i bed-tahririn [Kötü yazan kâtibin]
“Ki fesâd-i rakami ‘sur’umuzu [dügünümüzü] ‘sûr’ [kavga ve karisiklik] eyler.
“Gâh bir harf kusuruyla ‘nâdir’i ‘nâr’ [ates]
“Gâh bir nokta sukutuyla ‘göz’ü ‘kör’ eyler.”
Bu degerli sâirimizi anlamak için Osmanlicayi, o güzelim harfleri bilmek gerek. “Göz” yazarken “z”nin üzerindeki nokta yazilmazsa, “kör” diye okunur.
Bir baska edib, kâtibin hatalarindan yüregi yanmis olacak ki, söyle demis:
“Hangi kâtip ki dâl’i zâl yaza
“Dala dönsün, iki eli kurusun”
Bu sikayetnâmedeki gibi, “rahmet” yazisinda “ra” gibi yazilan dalin üzerine bir de nokta konunca “zahmet” olur.
Meshur ateist yazar Abdullah Cevdet, bir makalesinin basligini su sekilde yazmis: “Ben bu vatanin öksüzüyüm” Makale gazetede basilinca basligin su sekilde oldugu görülmüs: “Ben bu vatanin öküzüyüm” Bu nasil olmus? Osmanlica “Öksüz” yazisindaki “sin” harfi mürettip tarafindan dizilirken unutulmus, yazilmamis. Arada sin olmayinca, “öksüzüyüm” kelimesinin kalan harflerinin okunusu böyle olur: “Öküzüyüm”
Abdullah Cevdet, olup biteni, “Hata-yi mürettip efendim!” diye izah edermis. O devirdeki kalem muhaliflerinden olan Süleyman Nazif’in izahi ise baskaymis: “Buna hata-yi mürettip denmez, sevab-i mürettip denir efendim!”
Görüldügü gibi bir harf mânâyi nasil degistirmekte.
Günümüzün “z kusagi” mi, “ebemkusagi” mi nedir, nevzuhur bir taife, birakiniz noktalama isaretlerini, imlayi, kelimeleri, mânâyi; aliyor eline telefonu paldir küldür yaziyor. Daha dogrusu yazdim zannediyor.
Tipki WhatsApp gibi. “Apt.” yazmaya kalkiyorsun, otomatikman “aptal” yaziyor. Siz siz olun, WhatsApp yazismalariniza dikkat edin.
Bir çift söz de sosyal medya kalemsorlarina: Arkadaslar, kelimeleri yazarken, bir zahmet, “Türk Dil Kurumu” ve diger sözlüklere bakin.
Noktalama isaretlerinin nasil ve nerelerde kullanilacagini, imlâ kâidelerini ögrenin. Su nisbet “î”sini kullanan yok. Bu ve benzeri kelimelerdeki inceliklerin nasil kullanilacagini ögrenin. Yoksa bir Fuzûlî daha çikar, sizi rezil eder. Benden söylemesi….
