Kenevirin tarihi çok eskileri dayandigi bilinmekte ve tarih boyunca bitkisel hammadde kaynagi olarak kullanilmaktadir.
5000 yildan beri Dünya’da yaygin olarak yiyecek, lif, ilaç ve endüstriyel hammadde olarak kullanilabilen tek yillik otsu bir bitki oldugu bilinmektedir.
Arkeolojik arastirmalara göre M.Ö. 8000 yillarina ait kenevirden yapilmis kumas kalintilari bulunmustur.
Kenevirden tarihte ilk defa MÖ. 2737 de Çinliler, MÖ.1600 de Misirlilar, MÖ. 1200-1500 yillarinda Hintliler, MS 400 de Filistinler tarafindan agrikesici, nikris (Gut), romatizma v.b. hastaliklara karsi kullanildigi bilinmektedir.
Osmanli Imparatorlugunda ise ordu ve donanim için urgan yapiminda kenevir tarimina önem verilmistir.
Bu nedenle Osmanli Devleti Tersane-i Amire için vazgeçilmez bir ihtiyaç olan kenevirin üretilmesi ve temini önemli idi.
Osmanli Devleti’nde Trabzon, Ordu, Canik, Aydin, Izmir ve Kastamonu sancak ve vilayetlerinde kenevir üretimi yapilmistir. Osmanli Devleti’nde I. Dünya Savasi’ndan sonra ne yazik ki kenevir üretiminde düsüs olmustur.
Kenevir, iliman ve tropik bölgelerin çogunda yetisebilir ve kültürü yapilabilir. Kenevir lifleri 19. yy. sonlarina dogru ragbet görmüs ve tüm tekstil ürünlerinin %80’inin hammaddesini olusturmustur.
Daha sonralari pamuk liflerinin kullanilmasi ve daha hafif elbiselerinin revaçta olmasi dolayisi ile kenevir lifleri ikinci plana düsmüs,
1930'larda ABD'de çikarilan "Marihuana Vergi Yasasi" ile yetistirilmesine engeller getirildikten sonra adim adim tüm dünyada yasaklanmistir ve kenevir tarimi büyük bir sekteye ugrayarak üretimden düsmesine neden olmustur.
Bununla birlikte, 1990 yilindan sonra yeni düzenlemelerle birçok ülke hizla kenevirin endüstriyel kullanimina ve bu sebeple yetistirilebilmesine tekrardan izin verilmeye baslanmistir.
Kenevir gerçekten de diger bitkilerden farklidir. Üretimi 2016 yilinda yayinlanan Kenevir Yetistiriciligi ve Kontrolü Hakkindaki Yönetmelik hükümlerine göre yapilmasi gerekmektedir. Bu yönetmelige göre, Amasya, Antalya, Burdur, Bartin, Çorum, Izmir, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kütahya, Malatya, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Usak, Yozgat ve Zonguldak olmak üzere 19 ilimizde izin almak kaydi ile kenevir üretimi yapilabilmektedir.
Baslica Üretim Bölgelerimiz:
1-Kastamonu (Tasköprü) Zonguldak Bölgesi: Türkiye’nin en yogun kenevir ekim bölgesidir. Bu bölgede genelde lif tipi kenevir yetistirilir.
2-Izmir (Tire-Ödemis), Burdur Bölgesi: Türkiye’de en çok tohum üretimi bu bölgede yapilir.
3-Samsun-Ordu-(Fatsa-Ünye) Bölgesi: Bu bölgede hem tohum hem de lif üretimi yapilir.
4-Sanliurfa (Suruç-Birecik), Malatya Bölgesi: Bu bölgede hem tohum hem de lif üretimi yapilir.
5-Amasya (Merzifon-Gümüshaciköy), Çorum ve Yozgat Bölgesi: Burada da hem tohum hem de lif üretimi yapilir. TÜIK verilerine göre, kenevirin üretim verimliligi 1988'de 35 kg/dekar iken, bu degerin 2017'de 42 kg/dekar'a yükseldigi anlasiliyor.
Yurt disinda ise özellikle de Kuzey Amerika’da ve Avrupa Birligine üye ülkelerde kenevir talebine ilgi gün geçtikçe artmaktadir.
Birkaç bati Avrupa ülkesi son zamanlarda endüstriyel kenevir yetistirmeye baslasa da, endüstriyel kenevir üretimine hala Çin Halk Cumhuriyeti, Güney Kore ve kenevir üretiminin hiç yasaklanmadigi Rusya Federasyonu hâkimdir.
Sonuç olarak, kenevirin uyusturucu olarak kullanilmayacak sekilde üretilirse hem ülke ekonomimize hem de daha saglikli sentetik ürünlerin alternatifleri olacak sekilde ürünler gelistirebilecektir.
Ilaç sektörü ise çok genis bir alana hitap edip insanligin hizmetine sunulabilir. Çünkü dünyada 3 bin üründe kenevir kullanildigi bilinmektedir.
Gelecegin bitkisi olarak kenevir geliyor okuyucularim, ülke olarak geç kalmayalim…
Prof. Dr. Hamdi TEMEL
www.hamditemel.com.tr
Kaynaklar:
Anadolu Tarim Bilim. Derg./Anadolu J Agr Sci, 35 (2020).
T.C. Tarim ve Orman Bakanligi, Kenevir Tarimi, Samsun 2019.